همدلی در قرآن؛ بندگی خدا بدون خدمت به بندگان خوب خدا امکان پذیر نیست/ کسی که ادعا دارد خدا دوست است از مالش می گذرد

استاد حوزه علمیه قم با بیان اینکه عبادت در حوزه فردی و اجتماعی مکمل یکدیگر است، گفت: هر بخش قرآن را نگاه کنید آیات فراوانی درباره نماز آمده است و هر جا که در مورد نماز آیه‌ای است، در کنارش بحث زکات هم آمده یعنی بندگی خدای منّان بدون خدمت به بندگان خوب خدا امکان پذیر نیست.

به گزارش شفقنا، حیدری فر بیان کرد: کسی که بایدهای فردی را انجام می‌دهد و نماز خوانده و روزه می‌گیرد، در صورتی عبادتش موثر واقع می‌شود و هدف نهایی را برای او به ارمغان می‌آورد که در خدمت مردم هم باشد.

حجت الاسلام والمسلمین مجید حیدری فر در گفت و گو با شفقنا در خصوص همدلی از نظر قرآن کریم، اظهار کرد: قبل از پاسخ به این سوال باید نکاتی را در خصوص ماه رمضان مطرح کنم؛ ما همواره فکر می‌کنیم که در ماه رمضان بندگان، میهمان خدا هستند درحالی که ما هم میهمان خدا هستیم و هم میزبان خدا؛ پس دو وظیفه داریم و هم باید آداب مهمانی را رعایت کنیم و هم آداب میزبانی را. ما اگر میهمانی داشته باشیم و یا میهمان کسی باشیم، رفتار و گفتاری که مایه رنجش خاطر طرف مقابل باشد را نباید انجام دهیم که این امر را هم عقل حکم می‌کند و هم عرف آن را می‌پذیرد؛ بنابرای یکی از وظایف ما در ماه رمضان در معرفت این حقیقت است که میهمانی دو طرفه است و همانطور که خدا آداب میهمانی را رعایت می‌کند و با بخشایش و رفتارهای مهربانانه با بندگانش رفتار می‌کند، ما هم باید حواسمان را جمع کنیم تا حرمت مهمانی که عزیزتر از آن نداریم را نگه داریم و رفتاری که مایه رنجش و ناخرسندی خداوند از ما می‌شود را انجام ندهیم.

میهمانی ماه رمضان دو طرفه است یعنی هم میهمان خدا هستیم و هم میزبان خدا

این استاد حوزه خاطرنشان ساخت : یکی از بایدهایی که در حوزه دین و در کنار بایدهای فردی و عبادی وجود دارد، بایدهای اجتماعی است. یعنی اسلام دو مدل باید و نباید برای مسلمان ها تشریح کرده یکی بایدها و نبایدهای فردی و دیگری هم بایدها و نبایدهای اجتماعی است؛ در نوع فردی، فقط مصلحت اندیشی برای فرد مورد لحاظ قرار می گیرد و رشد و سقوط فرد در گرو این بایدها و نبایدها است یعنی اگر این موارد را رعایت کند رشد کرده و به تکامل می‌رسد و اگر آنها را رعایت نکند سقوط می کند. در حوزه اجتماعی، همان ۲ جهت وجود دارد یعنی اگر مؤمنان و مسلمانان، بایدهای اجتماعی را رعایت کنند جامعه آنها تبدیل به جامعه متعالی، پیشرفته و بانشاط می‌شود و اگر رعایت نکنند سقوط می‌کنند.

اگر مومنین بایدهای اجتماعی را رعایت کنند جامعه آنها متعالی، پیشرفته و بانشاط می‌شود

حیدری فر با بیان اینکه مفهوم عبادت، تنها حاضر شدن در پیشگاه خداوند نیست، اظهار کرد: قرآن مجید و روایات اهل بیت(ع) در حوزه بایدها و نبایدهای اجتماعی تاکید فراوانی دارند مبنی بر اینکه عبادت، تنها حاضر شدن در پیشگاه خداوند نیست. هر بخش قرآن را نگاه کنید آیات فراوانی در خصوص نماز آمده و هر جا که در مورد نماز آیه‌ای است، در کنارش بحث زکات هم آمده است یعنی بندگی خدای منّان بدون خدمت به بندگان خوب خدا امکان پذیر نیست. هدف از آفرینش انسان عبودیت است «وَمَا خَلَقْتُ الْجِنَّ وَالْإِنسَ إِلَّا لِیَعْبُدُونِ » البته این هدف میانی بوده و هدف نهایی، تکامل و لقاء الله است« یَا أَیُّهَا الْإِنْسَانُ إِنَّکَ کَادِحٌ إِلَىٰ رَبِّکَ کَدْحًا فَمُلَاقِیهِ» انسان می‌تواند از طریق بندگی، به لقاء مهر الهی برسد همانطور که از طریق بندگی شیطان و معصیت به لقاء قهر الهی می‌رسد و جهنم مظهر قهر خدا و بهشت مظهر مهر خدا است.

بندگی خدا بدون خدمت به بندگان خوب خدا امکان پذیر نیست

وی تصریح کرد: با توجه به این نکات، عبادت فقط در حوزه فردی خلاصه نمی‌شود و حوزه‌های اجتماعی هم وجود دارد و مکمل و متمم یکدیگر هستند؛ یعنی کسی که بایدهای فردی را انجام داده و نماز خوانده و روزه می‌گیرد، در صورتی عبادتش موثر واقع شده و هدف نهایی را برای او به ارمغان می آورد که در خدمت مردم هم باشد. در قرآن اقامه صلاه که بک واجب فردی با اعطای زکات که واجب جمعی است در کنار هم آمده است. پس اهمیت همدلی و همیاری در حوزه کمک‌های مومنانه روشن می‌شود. آیه سوم سوره مبارکه انعام «وَتَعاوَنوا عَلَى البِرِّ وَالتَّقوىٰ ۖ وَلا تَعاوَنوا عَلَى الإِثمِ وَالعُدوانِ» یک قاعده کلی را بیان می‌کند که محور تجمع و اجتماعات در جامعه ایمانی، برّ و نیکی باشد؛ هر جا بّر و نیکی است مردم باید در آنجا تجمع داشته باشند و همداستان شوند ولی آنجایی که گناه، دلشکستن، معصیت و گسستن از خدا است، هیچگونه تجمعی در مردم با ایمان نباید دیده شود؛ یعنی محور حرکت‌های اجتماعی عبارتند از نیکی، احسان و برخوردهای دوستانه است.

عبادت در حوزه فردی و اجتماعی مکمل یکدیگر است

اهمیت همدلی و همیاری در حوزه کمک‌های مومنانه روشن می‌شود

او در ادامه افزود: در سوره مبارکه آل عمران آیه ۹۲ آمده است « لَنْ تَنالُوا الْبِرَّ حَتَّى تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ » این آیه، قلّه همدلی، کمک‌های مومنانه و ایثار را بیان می‌کند؛ یعنی انفاق کاری بسیار پسندیده‌ و به معنای پُر کردن شکاف است؛ به عبارت دیگر کمبود مال، شکافی در میان جامعه ایمانی ایجاد می کند و کسانی که توانمند هستند وظیفه دارند این شکاف را پر کرده و اجازه ندهند فاصله طبقاتی در جامعه مومنان به وجود بیاید. در آیات بعدی آمده است که انفاق جای بحث ندارد و از جمله واجبات است ولی مساله مهم این است که چه چیزی را انفاق می کنیم؟ انفاقی که شما را به خدا و طهارت برساند مهم است. قرآن کریم می فرماید « خُذْ مِنْ‌ أَمْوَالِهِمْ‌ صَدَقَهً تُطَهِّرُهُمْ‌ وَ تُزَکِّیهِمْ‌ بِهَا وَ صَلِ‌ عَلَیْهِمْ‌ إِنَ‌ صَلاَتَکَ‌ سَکَنٌ‌ لَهُمْ‌ » «ای پیامبر از اینها صدقه بگیر و انفاق مالی آنها را بپذیر و به وسیله این انفاق مالی آنها را پاک می‌کنی چون مال دوستی مایه آلودگی و نجاست می‌باشد ، راهش هم گسستن از مال است و به وسیله انفاق آنها را بالنده کن».ما برای اینکه گل ها و درختانمان بازدهی بیشتری داشته باشند برگ های زائد را جدا می‌کنیم چراکه مانع رشد هستند لذا این وابستگی هایی که انسان به غیر از خدا دارد مانع از پرواز است.

کمبودهای مالی شکاف در جامعه ایمانی ایجاد می‌کند و کسانی که توانمند هستند وظیفه دارند این شکاف را پر کنند

استاد حوزه علمیه قم تصریح کرد: صدقه از ریشه صدق به معنای راستی است و مهریه خانم را صداق می‌گویند و برای مرد واجب است که مهریه زن را بدهد چون مرد ادعای دوستی این خانم را می‌کند و برای اینکه ثابت کند در این دوستی راست می‌گوید، زحمت تلاش‌های خودش را دو دستی تقدیم خانم می‌کند. امروزه مهریه‌ها نسیه شده است و می‌گویند مهریه را چه کسی داده و چه کسی گرفته است! درحالی که در فرهنگ دینی ما مهریه نقد است یعنی مرد ابتدا باید مهریه را بدهد و بعد عروس خود را به خانه‌اش ببرد اما در عرف ما بعد از اینکه دعوا شد و به دادگاه رفتند طلب مهریه می‌کنند؛ بنابراین به این دلیل به انفاق، صدقه گفته می‌شود که در حقیقت کسی که انفاق می‌کند، می‌خواهد ثابت کند که خدا را دوست دارد و دنیا دوست و مال دوست نیست. کسی که ادعا دارد که خدا دوست است از مالش می گذرد لذا به آن صدقه می‌گویند. لذا در این آیه آمده است «هُوَ یَقْبَلُ التَّوْبَهَ عَنْ عِبَادِهِ وَیَأْخُذُ الصَّدَقَاتِ» «خداوند صدقات و انفاق را می‌گیرد» در روایات داریم وقتی انفاق می‌کنید یعنی مالی را با دستتان در دست نیازمند قرار می‌دهید، بر اساس این آیه کریمه، خدا صدقه را می‌گیرد در نتیجه دست شما به دست بی‌دستی خدا می‌خورد و بالاتر از دست خدا بوسیدنی نیست. اگر دست پدر و مادر، علما، انبیاء و معلم بوسیدنی است چون خدا گفته است.

کسی که ادعا دارد خدا دوست است از مالش می گذرد

او بیان کرد: کسی که صدقه می‌دهد اگر یقین کند دستش به دست بی دست خدا می خورد، این دست بوسیدن دارد و در روایت داریم که مستحب است دستی را که با آن صدقه دادید را ببوسید و به صورت خود بکشید چون خدا این دست را لمس کرده است و دست شما به دست بی دستی خدا خورده است. بنابراین اگر کسی بخواهد به آن انفاقی برسد که سبب طهارت، رشد و بالندگی و سبب تماس با دست بی دستی خداوند است، پس باید “مما تحبون” باشد« لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّىٰ تُنْفِقُوا مِمَّا تُحِبُّونَ ۚ وَمَا تُنْفِقُوا مِنْ شَیْءٍ فَإِنَّ اللَّهَ بِهِ عَلِیمٌ»«شما هرگز به مقام نیکوکاران و خاصان خدا نخواهید رسید مگر از آنچه دوست می‌دارید و محبوب شماست در راه خدا انفاق کنید، و آنچه انفاق کنید خدا بر آن آگاه است» و اگر کسی مازاد بر مصرف خودش به کسی انفاق کند کار خوبی کرده است اما آن سازندگی را نخواهد داشت. بنابراین نباید مازاد نیازمان را بدهیم بلکه باید از همان مقداری که خودمان نیاز داریم، انفاق کنیم.

حیدری فر ادامه داد: لذا نمونه این امر آیه وجود نازنین امام علی(ع) و خانواده ایشان است که در سوریه مبارکه انسان داستان آنها بیان شده « وَیُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَىٰ حُبِّهِ مِسْکِینًا وَیَتِیمًا وَأَسِیرًا إِنَّمَا نُطْعِمُکُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِیدُ مِنْکُمْ جَزَاءً وَلَا شُکُورًا” روزی حسنین مریض شده و نذر می‌کنند که سه روز روزه بگیرند؛ روز اول افطار شد مسکینی آمد و حضرت افطار خود را به مسکین دادند؛ روز دوم یتیم و روز سوم هم اسیری آمد؛ اسیر در اینجا یعنی غیر مسلمانی که اسیر بوده و در مدینه به عنوان برده زندگی می‌کرد که به در خانه امیرالمومنین آمد و امام از چیزی که خودشان نیاز داشتند به او دادند؛ نه اینکه افطار کنند و سیر شوند و اضافه غذای خود را به او بدهند و چون اینگونه بودند جزء ابرار شدند.

استاد حوزه علمیه قم در پایان خاطرنشان کرد: اگر بتوانیم آیه ۹۲ آل عمران را در جامعه اسلامی خودمان پیاده کنیم، “یعنی انفاق از آن چیزی که خودمان نیاز داریم” بسیار خوب مفید خواهد بود. انفاق از مازاد هم هنری است که خیلی ها این هنر را ندارند و مال دوست هستند. مثل معروفی است که نه خود خورد نه کس دهد گنده کند به سگ دهد. در حوزه همدلی دو گونه هنرمند داریم یکی آنهایی که هنرمند معمولی هستند یعنی نیازهای خودشان را برآورده می‌کنند و از مازاد نیازهای خود به دیگران هم می‌دهند اما سوپراستار نیست اما دوم هم کسانی هستند که از نیازمندی‌های خودشان کم و به نیازمدی‌های دیگران رسیدگی می‌کنند که این افراد به قول معروف سوپر استار هستند و در کل باید بگوییم که، ارزش ها در حوزه دینی متفاوت است.