معاديخواه: علی (ع) نمی‌خواهد لکه سلب آزادی مردم بر حکومت او در تاریخ بماند

حجت‌الاسلام‌ والمسلمین عبدالمجید معادیخواه عبدالمجید معادیخواه، با انتقاد از برخی جریان‌ها که با تحریف تاریخ و استفاده ابزاری، حقایق حکومت علی(ع) را پنهان می‌کنند تا عملکرد خود را به امیرمومنان (ع) منتسب کنند، گفت: این چه بدسلیقگی است که اصول را خدشه‌دار کنیم تا از نظام دفاع کنیم؟!

به گزارش شفقنا، در دومین جلسه از سلسله نشست‌های «دینداری و دین‌گریزی در ایران امروز»، حجت الاسلام والمسلمین معادیخواه، پژوهشگر تاریخ و مدیر موسسه تاریخ‌پژوهی یاد، با موضوع «تاریخ اسلام؛ ابزار و بازیچه قدرت» سخنرانی کرد.

معادیخواه که در نخستین شب قدر و در شب ضربت خوردن حضرت علی علیه‌السلام، سخن می‌گفت، مظلومیت را انتخاب امام علی(ع) خواند و گفت: حضرت تعبیری دارد که سعی کنید در دادگاه الهی در صف مظلومان ظاهر شوید، نه در صف ستمگران تاریخ. البته این غیر از سلطه‌پذیری است که مذموم است.

وی ادامه داد: آنقدر به این اعجوبه تاریخ ستم شد که با توصیه رسول خدا (ص) به نفرین پناه برد. مکاشفه حضرت در نهج‌البلاغه آمده است که نه در خواب، که در بیداری رسول خدا (ص) را درک می‌کند و می‌گوید یا رسول الله (ص) نمی‌دانی امت تو با من چه کردند؟ و رسول خدا (ص) که جایی نقل نشده نفرین کرده باشد، فرمود: نفرین‌شان کن و حضرت (ع) می‌فرماید خدا حاکمی از جنس خودشان نصیب‌شان کند.

وی در ادامه با اشاره به سیاه‌نمایی‌ها و ستم‌هایی که بعد از شهادت حضرت (ع) به ایشان شد تا خورشید علی (ع) را از نظر مردم پنهان نگه دارند، گفت: بهره‌کشی ابزاری از تاریخ سابقه طولانی دارد. ستمگران همواره با مخفی کردن چهره‌های خدمتگزار و سودمند، کارنامه خود را توجیه می‌کنند. این در تاریخ ادیان و گذشته نیز وجود داشته، اما پایه‌گذار بهره‌کشی ابزاری در تاریخ اسلام، ابوسفیان و امویان بوده‌اند.

این پژوهشگر تاریخ، با اشاره به استخدام شبکه قُصاص (قصه‌گویان) توسط بنی‌امیه، گفت: همزمان با پیدایش قراء (قاریان و مفسران قرآن) در بخش‌های دیگر جهان اسلام، قصاص در دمشق حرف اول را می‌زدند و در برخی منابع، شعبه‌های این شبکه را تا پنج هزار نفر هم نقل کرده‌اند؛ شبکه‌ای که گزارش‌های تاریخی را به نفع بنی‌امیه و علیه اهل بیت علیهم السلام روایت می‌کردند.

وی تصریح کرد: سایه جنایت قصه‌گویان بر همه منابع ما از شیعه و سنی و حتی متون معتبری همچون کافی سنگینی می‌کند. در منابع شیعی متاثر از قصاص اموی آمده که امام حسن (ع) در کوفه ۷۰ ازدواج کردند، درحالی که مدت اقامت حضرت علی (ع) در کوفه تنها سه سال بود که بخشی از آن نیز به جنگ‌ها و اردوهای جنگی گذشت.

معادیخواه با انتقاد از کسانی که تلاش دارند برای دفاع از نظام، با استناد به بخش ناچیزی از آخرین ماه‌های زندگی حضرت، به مخاطب بگویند امیرالمومنین هم همینطور بود، گفت: من مخالف جمهوری اسلامی نیستم و اگر یک آرزو در عمرم داشته باشم، موفقیت جمهوری اسلامی است. اما سوال اینجاست که چطور به خود اجازه می‌دهیم برای دفاع از این نظام، به قله‌ای دست‌درازی کنیم که هیچ عقاب تیزپروازی به آن نمی‌رسد؟

وی تأکید کرد: شرایط ما از هیچ جهت با شرایط حکومت حضرت علی (ع) قابل مقایسه نیست. ما تا امروز بیش از 40 سال فرصت داشتیم و در شرایطی کار را شروع کردیم که به جرات می‌توانم بگویم زیر آسمان تاریخ، سرزمینی نبود که این قدر مردمش آماده مشارکت باشند. ما این شانس را داشتیم که آسمان آبی تاریخ را در بهمن 57 دیدیم. اگر کمی خرابکاری‌ها را کنار می‌گذاشتیم و وقت مردم را صرف اختلافات نمی‌کردیم امروز نیازی نبود از علی (ع) برای تبرئه خود استفاده کنیم.

مدیر موسسه تاریخ‌پژوهی یاد توضیح داد: حضرت علی(ع) زمانی کار را شروع کرد که خودش در پاسخ به اصرار مردم فرمود دیگر نمی‌شود. اینطور نبود که حضرت همواره از قبول مسئولیت ابا داشته باشد. خود حضرت 13 سال قبل با اصرار می‌فرمودند من باید باشم و مفصل‌ترین احتجاج‌ها را در شورای فرمایشی خلافت داشتند که من باید باشم و با اصرار به عبدالرحمن بن عوف می‌گفتند سعی نکن این فرصت را از جامعه بگیری. اما ظرف 13 سال چه اتفاقی افتاد که فرمود دیگر نمی‌شود. در اولین خطبه شروع کار (خطبه 16 نهج البلاغه)، فرمودند شما به مرز جاهلیت رسیدید.

وی ادامه داد: علی با همه دشواری‌ها در همان یک ماه نخست قدم اساسی را برای فروریختن دیوارهای تبعیض برداشت و امتیاز ویژه مهاجرین و انصار را لغو کرد؛ نسل اولیه مسلمانان مجاهد، ماهانه ۵ هزار درهم از بیت المال حقوق می‌گرفتند که مبلغ هنگفتی معادل قیمت ده خانه متوسط بود؛ طبیعی است که قطع این سهم ویژه از بیت‌المال، پیامدهایی برای حضرت داشت و بنی‌امیه که شام را در اختیار داشت، از این فضا علیه امیرالمومنین استفاده می‌کرد.

وی درباره رفتار حضرت با شهروندان خود به ماجرای جنگ صفین اشاره کرد و گفت: عراق و شام از دیرزمان به هم کینه داشتند و همواره به نیابت از ایران و روم با هم در نبرد بودند. این دشمنی دیرین ربطی به اسلام نداشت. همین کینه باعث شده بود لشکر علی (ع) دچار دوگانگی باشد و بخشی از نیروهای لشکرش، با همان کینه دیرین و نه به انگیزه عدالتخواهی به جنگ شام بیایند. نشانه‌های این بخش از لشکر حضرت علی (ع) در واقعه کربلا بسیار است که بعدا وارد باند ابن زیاد شدند.

معادیخواه ادامه داد: حضرت علی (ع) عمیقا دنبال تمام کردن این کینه بود، برای همین وقتی حجر و عمرو برای دعوت مردم به حضور در جنگ، از شام بدگویی کردند آنها را توبیخ کرد. امام (ع) آنقدر گفت‌وگوها را در شام طول داد که صدای همه درآمد که چرا اینقدر معطل می‌کنید، ولی ایشان فرمود اگر یک شامی را از این برادرکشی بیرون بکشم، خیلی باارزش‌تر است. در حالیکه همه تلاش معاویه این بود که این کینه دیرین را به خدمت بگیرد.

وی با اشاره به تفاوت‌های دو لشکر که «یکی با پول بسیار و تاکید بر اطاعت‌پذیری به دنبال استفاده از کینه دیرین است و لشکر دیگر که فرماندهش دنبال پایان این برادرکشی است و به لشکرش اجازه اظهارنظر می‌دهد و می‌گوید مانند دیکتاتورهای تاریخ با من حرف نزنید»، افزود: با این حال علی(ع) با همین لشکر دوپاره، به یک قدمی پیروزی رسید و کار به جایی رسید که معاویه به خدعه قرآن بر سر نیزه روآورد. علی (ع) می‌توانست در شرایط تفوق به اصول خود پای‌بند نباشد و شهروندانش را سرکوب و کار معاویه را یکسره کند. ولی حرف علی (ع) این بود که من با شهروند خودم نمی‌جنگم. این لشکر برای دفاع از مردم است و اگر حرفی دارند، باید شنیده شود.

علی (ع) نمی‌خواهد لکه سلب آزادی مردم بر حکومت او در تاریخ بماند

این پژوهشگر تاریخ افزود: به دلیل اینکه امام علی (ع) اعتقاد به فضای باز و اظهار نظر و انتقاد در لشگرش داشت، جلوی مخالفت را نمی گرفت. تا جایی که قراء کوفه با استناد به قرآن گفتند جنگ صفین برادرکشی است و باید صلح ایجاد کنیم یا مقصر را بشناسیم و امام (ع) هم پذیرفت و آنها ابتدا برای ایجاد صلح آمدند اما در میدان متوجه شدند حق با علی(ع) است. حضرت در احتجاج‌های بعدی با خوارج فرمودند من آن روز گفتم که این بازی است ولی شما نپذیرفتید. اگر آن روز به حرفتان گوش نمی‌دادم مسئولیتی به دوش من نبود؛ اما علی (ع) نمی‌خواهد لکه سلب آزادی مردم بر تابلوی حکومت او در تاریخ بماند. حکومت پنج ساله علی (ع)، شاهد اسلام و حکومت اسلامی است و نباید لکه‌ای بر آن باشد.

وی تصریح کرد: تمام تلاش علی (ع) این است که این پنج سال حکومت شاهدی بر حکومت اسلام باشد که ما بتوانیم به آن استشهاد کنیم. نه اینکه بگوییم علی (ع) هم مثل ما بود؛ این چه بی‌سلیقگی است که برخی اهل منبر دارند؟ ما این اصول را خدشه‌دار کنیم تا از نظام دفاع کنیم؟!

معادیخواه همچنین گفت: امیرمومنان خود پیشگام مبارزه بود و معاویه را دعوت به تقابل تک به تک کرد، اما معاویه سپاهیان را پیشمرگ و سپر خود قرار داد.

او با اشاره به ماجرای دیدار سوده همدانی و معاویه گفت: وقتی سوده با زبان تند با معاویه سخن گفت و معاویه او را تهدید کرد، سوده رو به عراق کرد و گفت: سلام بر تو ای ابالحسن (ع) که رفتی و عدالت را با خود به خاک بردی. معاویه گفت: مشکل این زن را حل کنید، اما سوده پاسخ داد: من اگر مشکل شخص خودم را فقط حل کنم این رانت است. معاویه که این رفتار را دید گفت: مردمی که علی (ع) تربیت کرده، نسبت به حاکم گستاخی دارند. این یک شهادت تاریخی از بزرگترین دشمن علی (ع) است که گواهی می‌دهد او نقد قدرت را در جامعه‌اش نهادینه کرده است.

معادیخواه درباره نگاه حضرت علی (ع) به امر به معروف و نهی از منکر هم گفت: نگاه علی (ع) به این فریضه، فرهنگ‌سازی با مشارکت مردم است. به تعبیر علی؛ همه خوبی‌ها از جمله جهاد، در برابر امر به معروف و نهی از منکر، قطره‌ای مقابل دریاست و بالاتر از آن، سخن حقی است که در برابر حاکم جائر گفته شود.