نشاسته چیست و چه کاربردی دارد؟

نشاسته چیست و چه کاربردی دارد؟

نشاسته یک نوع پلی‌ساکارید است که در سلول‌های گیاهان یافت می‌شود. این ماده یک منبع انرژی ذخیره‌شده در گیاهان است. نشاسته از زنجیره‌های گلوکز تشکیل شده است که به صورت آمیگدارین درون سلول‌های گیاهی ذخیره می‌شوند. گیاهان از انرژی حاصل از نشاسته برای رشد و ذخیره سازی استفاده می‌کنند.

انواع مختلفی از گیاهان مانند سیب‌زمینی، گندم و ذرت نشاسته تولید می‌کنند که برای تغذیه انسان اهمیت زیادی دارد. در تولید نشاسته، از گیاهانی مانند سیب‌زمینی و ذرت استفاده می‌شود. نشاسته یک ماده سفید، نرم و بی‌طعم است. این ماده یک ترکیب شیمیایی پیچیده از کربوهیدرات‌ها است که در آب سرد، الکل یا حلال‌های دیگر حل نمی‌شود.

انواع نشاسته

3 نوع نشاسته وجود دارد: نشاسته ذرت، نشاسته گندم و نشاسته سیب‌‌زمینی.

نشاسته گندم

نشاسته گندم از دانه‌های گندم به دست می‌آید و در بسیاری از فرآورده‌های غذایی به عنوان روان‌کننده و ضخامت‌دهنده مورد استفاده قرار می‌گیرد. نشاسته گندم در تهیه نان، کیک، پنکیک، پاستا، سوپ و سایر محصولات غذایی به کار می‌رود. این نشاسته دارای خواص غذایی مختلفی است و می‌تواند به عنوان یک منبع انرژی پایدار برای بدن عمل کند.

نشاسته ذرت

نشاسته ذرت نوعی از نشاسته است که از دانه‌های ذرت استخراج می‌شود. این نشاسته از نظر شیمیایی بسیار شبیه به نشاسته گندم است، اما از منبع متفاوتی به دست می‌آید. نشاسته ذرت نیز همچون سایر انواع نشاسته، به عنوان یک روان‌کننده و ضخامت‌دهنده در صنایع مختلفی مانند صنایع غذایی، دارویی و کاغذسازی استفاده می‌شود.

در صنعت غذایی، نشاسته ذرت به عنوان یک ماده ضخامت‌دهنده در سوسیس، کالباس، سس‌ها و دیگر محصولات غذایی استفاده می‌شود. همچنین، در برخی از موارد، این نشاسته به عنوان جایگزینی برای نشاسته گندم به کار می‌رود، به خصوص در محصولاتی که برای افراد حساس به گلوتن استفاده می‌شود.

استفاده از نشاسته ذرت در صنایع مختلف، به دلیل ویژگی‌های آن از جمله پایداری در دماهای بالا کاربرد بسیاری دارد.

نشاسته سیب‌زمینی

این نوع نشاسته از ساقه‌های سیب‌زمینی استخراج می‌شود. ساقه‌های این گیاه حاوی مقدار فراوانی از نشاسته است. نشاسته سیب‌زمینی در تولید نان صنعتی استفاده می‌شود و در حفظ رطوبت خمیر نقش مهمی دارد. همچنین باعث کیفیت بهتر خمیر نان و در نهایت بافت نرم‌تر نان می‌شود.

این نشاسته در غذای کودک به عنوان مکمل استفاده می‌شود. علاوه بر افزایش انرژی، ارزش غذایی بالایی برای کودکان دارد.

کاربرد نشاسته

به جز مصارف تغذیه‌ای، نشاسته در صنایع مختلفی استفاده می‌شود. صنعت تولید کاغذ، نساجی، داروسازی و صنایع غذایی از این جمله‌اند. در این قسمت نگاهی به برخی از صنایعی که از این ماده استفاده می‌کنند می‌اندازیم.

تولید کاغذ

یکی از کاربردهای نشاسته در صنعت تولید کاغذ است. یکی از مزایای استفاده از نشاسته در تولید کاغذ آهاردهی آن است که باعث بهبود کیفیت کاغذ می‌شود و سطح نهایی محصول را صاف تحویل می‌دهد. برای این کار بایستی نشاسته را در آب سرد حل کنید و سپس تحت حرارت ملایم قرار دهید تا استحکام پیدا کند. هنگامی که نشاسته به میزان کافی محکم شد، از آن برای آهاردهی کاغذ استفاده می‌کنند. به خاطر وجود سلولز در نشاسته، این ماده نقش مهمی در مقاوم‌سازی کاغذ و جلوگیری آن از فرسوده شدن ایفا می‌کند.

علاوه بر آهاردهی،‌ نشاسته به عنوان یک ماده افزودنی برای افزایش وزن و ضخامت کاغذ استفاده می‌شود. این ویژگی برای تولید کاغذهای با ویژگی‌های خاص مورد استفاده قرار می‌گیرد. همچنین به خاطر هزینه پایین نشاسته، هزینه تولید کاغذ با این روش پایین می‌آید. همچنین این ماده در صنعت کاغذ باعث بهبود کیفیت چاپ می‌شود.

نساجی

از دیگر کاربردهای نشاسته در صنعت نساجی است. این ماده با کنترل رطوبت موجب می‌شود بافت پارچه در طول فرایند تولید حفظ شود و کیفیت آن دچار مشکل نشود. علاوه بر آن از نشاسته برای استحکام و پایداری نخ‌ها استفاده می‌شود تا در فرایند بافت پارچه مقاومت بیشتری در برابر کشش داشته باشند و به آسانی پاره نشوند. به جز این، نخ‌های بافته شده را براق و صیقلی می‌کند.

نشاسته‌ای که در نساجی به کار می‌رود نشاسته ذرت است. این نشاسته برخلاف سایر انواع نشاسته نمی‌شکند. همچنین پس از یک ساعت حرارت دیدن، نرم و خمیری می‌شود. چسبندگی این نشاسته باعث می‌شود به داخل درزهای پارچه نفوذ کند و بافت مطلوبی را ایجاد کند.

نشاسته ذرت در نساجی سفت و محکم بودن حالت پارچه را تغییر می‌دهد. همچنین برای پرکردن درزهای میان پارچه استفاده می‌شود. چسبندگی این ماده در مرحله آهارزنی به کار می‌آید که باعث افزایش مقاومت محصول در هنگام بافت شود.

داروسازی

بیشترین کاربرد این ماده در داروسازی است. نشاسته به عنوان یک افزودنی به فرمولاسیون داروها اضافه می‌شود و در پایداری و ماندگاری آن‌ها نقش مهمی دارد. علاوه براین،‌ نشاسته به سهولت مصرف داروها کمک می‌کند و باعث می‌شود که دارو پس از بلع، به راحتی در معده تجزیه و به قطعات کوچک‌تر تبدیل شود.

صنایع غذایی

اصلی‌ترین کاربرد نشاسته در صنایع غذایی و آشامیدنی است. این ماده به عنوان نگه‌دارنده در مواد غذایی مانند سس‌ها، پودر کیک، شیرینی، بیسکويیت و سایر مواد غذایی استفاده می‌شود. همچنین از نشاسته در تولید محصولاتی مانند ژله، مارشمالو و مواد غذایی پف‌کردنی برای ایجاد بافت نرم و لطیف استفاده می‌شود.

این ماده در تولید اسنک، چیپس و مواد غذایی ترد نیز استفاده می‌شود. نشاسته قابلیت جذب روغن را افزایش می‌دهد و باعث می‌شود این مواد غذایی به طور یکنواخت سرخ شوند. همچنین تردی آن‌ها را نیز افزایش می‌دهد.

بستنی یکی دیگر از محصولاتی است که در ترکیب آن نشاسته استفاده می‌شود. نشاسته در بستنی باعث می‌شود بافت آن کریستالی شود، بعلاوه نرمی بیشتری به بستنی می‌دهد.

نشاسته‌هایی که درصد گلوکز بالایی دارند باعث می‌شوند محصولات غذایی رطوبت کمتری را به خود جذب کنند.

محصولات آرایشی و بهداشتی

از دیگر کاربردهای نشاسته، استفاده از آن در محصولات آرایشی است. این ماده به خصوص در محصولات مراقبت از پوست و مو استفاده می‌شود. نشاسته شرایطی را فراهم می‌کند که این محصولات در گرمای زیاد و سرمای منجمدکننده پایداری خود را حفظ کنند.

نشاسته در انواع کرم‌ها، لوسیون‌ها، محصولات شستشوی بدن و محصولات مراقبت از پوست و مو استفاده می‌شود. این ماده با آبرسانی سلول‌های پوست، موجب درخشندگی و شفافیت پوست صورت و بدن می‌شود. همچنین چربی پوست را کنترل می‌کند و از بروز آکنه‌ها جلوگیری می‌کند. علاوه براین، نشاسته در ترمیم و از بین بردن جای جوش‌های سابق نیز نقش به‌سزایی دارد.

سخن پایانی

نشاسته یک پلیمر طبیعی است که در گیاهانی مانند سیب‌زمینی، ذرت و گندم وجود دارد و به طور گسترده در صنایع مواد غذایی، کاغذسازی، داروسازی، محصولات آرایشی و بهداشتی و نساجی استفاده می‌شود. این ماده از زنجیره‌های گلوکز تشکیل شده است و در گیاهان به عنوان منبع اصلی انرژی ذخیره می‌شود. در این مقاله، با خصوصیات نشاسته، انواع آن و کاربردهای مختلف آن در صنعت آشنا شدیم و از خواص گوناگون این ماده طبیعی در بهبود بافت مواد غذایی،‌ محصولات آرایشی و مراقبتی، نساجی و بافت پارچه و اهمیت آن در صنعت دارویی و درمانی مطلع شدیم.