تبلور مسئولیت اجتماعی در اداره و مدیریت شهرداری کلانشهر تهران

سید مجتبی تقوی نژاد معاون روابط عمومی مرکز ارتباطات و امور بین الملل شهرداری تهران - در جهت تحقق اهداف و برنامه‌ سازمانی، رسالت و مأموریت مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران، ایجاد و تعمیق تعامل دوسویه مدیریت شهری و شهروندان، ارتقای اعتماد عمومی به مجموعه شهرداری، بسترسازی لازم جهت انعکاسی دقیق، شفاف و به‌موقع برنامه‌ها و عملکرد شهرداری تهران، تعریف و ریل‌گذاری شده‌است.

به گزارش شبکه اطلاع رسانی روابط عمومی ایران (شارا)، قریب به یازده دهه ازتاسیس بلدیه در طهران می گذرد. در این یازده دهه، مفاهیم، مقررات و سیاستهای اداره شهر با فراز و نشیب‌ها و تحولات فراوانی مواجه گشته و در این فرایند، همواره با بهره‌گیری از تجربیات داخلی و الگوبرداری از تجربیات موفق سایر شهرهای دنیا، به سوی ایجاد مفهوم جدیدی از مدیریت شهری که مترصد تغییر و ارتقاء درک و بینش شهرنشینان و تبدیل آنان به شهروندان مسئولیت پذیر بوده؛ گام برداشته‌است.

حسب مدارک موجود در آغاز راه، برزن‌چیان1، درکی از مسئولیت اجتماعی به معنای امروزین آن نداشته و انجام امور خدماتی را وظیفه ذاتی سازمان خود می‌پنداشتند. باید این نکته را مدنظر داشت که بلدیه طهران در ابتدای شکل‌گیری، به عنوان نهادی صرفاً خدماتی2 تاسیس گردید که بنا به تشخیص قانون‌گذار وقت، عمده فعالیت‌های آن حول محور مباحث خدماتی و بعضاً عمرانی تعریف شده‌بود.

در گذر زمان، با توسعه و ایجاد تغییرات کالبدی در شهر و در روند تحولات گوناگون اجتماعی، فرهنگی، سیاسی و تبدیل طهران از قریه‌ای با جمعیت اندک به تهران، کلان‌شهری با انبوه جمعیت مهاجر از اقصی نقاط کشور ایجاد شد که از سویی با مباحث عمده‌ای چون رشد حاشیه‌نشینی، بروز جلوه‌های گوناگون فقر اعم از فقر مالی، استضعاف فرهنگی و بی‌عدالتی اجتماعی و شکل‌گیری واژه، ادبیات وخرده‌فرهنگ جنوب‌ شهر و شمال شهر و تفاوت مفهومی و ماهوی فاحش نهفته در این دو واژه، پدیدآمدن آسیب‌های اجتماعی با زمینه های بروز مختلف از زیاده‌خواهی و تداخل اقوام و وجود خرده‌فرهنگ‌های قومی و بومی و...... مواجه بود و از سوی دیگر پدیدارشدن قرائت جدیدی از مفهوم فرهنگ شهرنشینی و لزوم پرداختن به ارتقاء سطح دانش زندگی شهری و نیز آشنایی شهروندان با حقوق و مفاهیم شهروندی و سایر مواردی از این قبیل، سبب ایجاد مطالبات و نیازهای جدید فرهنگی و اجتماعی، شهری و زیست‌محیطی گردید که این موارد باعث تغییر آهسته و نامحسوس رویکرد عملیاتی شهرداری تهران از نهادی خدماتی به سوی نهادی اجتماعی و فرهنگی شد. سیر نامحسوس و آرام این تغییرات طوری بود که در گذر زمان، این اقدامات اخلاقی و شهرونددوستانه شهرداری تهران که غالباً در غیاب نهادهای متولی امر یا تعلل آن نهادها در انجام وظایف قانونی‌شان انجام می‌شد؛ اندک‌اندک به صورت وظیفه ذاتی شهرداری تهران تلقی شد.

از سویی نیز نقطه کانونی مطالبات شهروندان در حوزه اموری که شهرداری بر حسب حس مسئولیت اجتماعی و فارغ از مسئولیت‌های قانونی و به منظور اجرایی‌شدن سیاست‌های اجتماعی و فرهنگی شهرداران وقت تهران در گیر آن شده ، به جای نهادهای متولی، متوجه شهرداری تهران گردیده است.

در همین راستا امروزه شهرداری تهران به عنوان یک نهاد عمومی، خدماتی، اجتماعی و فرهنگی خدمت‌رسان، با برنامه مهم و راهبردی «شهر زیست‌پذیر، شهروند مشارکت‌پذیر»، علی‌رغم این‌که با کمبودها و موانع موجود در راه تأمین منابع مالی و سرمایه‌ای مواجه‌است؛ علاوه بر تلاش مضاعف و تمرکز بر ارائه خدمات جاری در حوزه شرح وظایف مصوب و قانونی خود در زمینه‌های گوناگون اعم از خدمات‌شهری و زیست‌محیطی، شهرسازی و عمرانی و توجه بر توسعه زیرساخت‌ها در این حوزه‌ها، با رویکرد جلب مشارکت شهروندان در اداره امور شهر، با شفافیت در امور و اقدام در فضایی شیشه‌ای، توسعه متوازن، دقّت و عمق‌بخشی در فعالیت‌ها را سرلوحه امور قرارداده و با تلاشی دو چندان در امور مرتبط با مسئولیت‌های اجتماعی مورد انتظار افکارعمومی از این ابرنهاد شهری را به منصه ظهور می‌رساند.

با توجه به آن‌چه در مقدمه بیان شد؛ اگر بخواهیم نظرات مدیریت‌ شهری تهران را در حوزه مسئولیت اجتماعی و جلب مشارکت عمومی به گونه‌ای دیگر بیان کنیم باید گفت امروزه و در هزاره سوم، مفهوم مسئولیت اجتماعی سازمان، شامل موضوعاتی مرتبط با رفتار سازمان در محیط اجتماعی بوده و فراتر از قلمروهای صرفاً اقتصادی است که سازمان‌ها به طور سنتی با آن‌ها در ارتباط هستند. وقتی زمینه‌ای را در نظر می‌‌گیریم که به‌طور خاص، اقتصادی و سودآور نبوده؛ به عنوان نمونه ایجاد خوابگاه‌های موقت برای افراد بی‌خانمان، مساعدت به توانمندسازی زنان سرپرست خانواده، جمع‌آوری معتادان متجاهر، ایجاد مراکز فرهنگی، هنری و سپردن مدیریت این مراکز به شهروندان و اداره آن‌ها توسط خود ساکنین محل، نشانگر آن است که شهرداری در انجام این امور، با مجموعه‌ای از حقوق و مسئولیت‌های مرتبط با جامعه‌ای که آن‌ها را دربرگرفته است؛ روبرو شده و به مدیران خود اجازه نمی‌دهد تا تنها بر روی مدیریت اقتصادی به منظور دستیابی به اهداف خود تمرکز کنند؛ بلکه با حسی نشأت‌گرفته از حس انسان‌دوستی و با روحیه مساعدت به همنوعان بر مبنای تأکیدات دینی و اصول و معیارهای اخلاقی اقدام نمایند.

باید توجه داشت مسئولیت اجتماعی اهداف گسترده‌تری را در بر‌می‌گیرد که شامل جنبه‌های اجتماعی- اقتصادی هستند. این مفهوم فراتر از صرفاً اندیشیدن به منافع اقتصادی است؛ بلکه بهبود رفاه شهروندان جامعه را نیز شامل می‌گردد و از آن دفاع می‌نماید. فعالیت‌های شهرداری تهران در حوزه‌های مبارزه با تکدی‌گری، اعتیاد، توانمندسازی معلولین و زنان سرپرست خانوار، ساماندهی افراد فاقد مکان و کارتن‌خوا‌ب‌ها، دستگیری از نیازمندان و ارائه سبدهای غذایی به فقرا و ایجاد سراهای محلات، مساعدت عمرانی به بازسازی مدارس، رفع مشکلات عمرانی و تأسیساتی مساجد، کمک‌های مناسبتی به هیأت‌ها و تکایا، ورود در حوزه نشاط شهروندی و..... بخشی از اموری است که گواه این جنبه از فعالیت‌های مرتبط با مسئولیت‌های اجتماعی است که شهرداری تهران بدون در نظرگرفتن منافع اقتصادی و تحمل‌نمودن بار هزینه‌های مالی مترتب بر این فعالیت‌ها، در کنار سایر سازمان‌های مسئول و بعضاً به نیابت از آن‌ها در حوزه‌های ذکرشده مبادرت به آن داشته‌است. در حقیقت می‌توان‌گفت شهرداری تهران نه تنها از لحاظ مادی از این فعالیت‌ها منتفع نمی‌گردد؛ بلکه نیازهای مجموعه‌ای از بازیگران اجتماعی را برآورده می‌کند که به شهرداری تهران از لحاظ ساختاری وابستگی نداشته و رفع نیاز آنان توسط سایر حوزه‌ها و سازمان‌ها باید صورت پذیرد.

با نگاه از زاویه‌ای دیگر باید گفت شهرداری تهران، سازمانی مسئول در برابر شهروندان تهرانی است که از نظر ساختاری و ماهوی، سازمانی اقتصادی و رقابتی است و سعی بر انجام وظایفی دارد که درآمد حاصله از بخشی از آن فعالیت‌ها، تضمین‌کننده بقاء و دوام زندگی شهروندان و اداره شهر تهران هستند. برانگیخته‌شدن حس مسئولیت اجتماعی در شهرداری تهران، شرایط خاصی را فراهم می‌کند و بخشی از فعالیت‌ها، این سازمان را به سمتی سوق دهد تا خدماتی را ارائه نماید که به نیازهای شهروندان، در حوزه‌هایی غیر از حدود وظایف تعیین‌شده در قوانین پاسخ دهند و یا از انجام حداقل‌ها فراتر روند و در فرایند انجام این خدمات و تصمیم‌گیری در مورد آن‌ها به طور اخلاقی و برمبنای اصول انسان‌دوستانه اقدام نمایند تا تهران، شهری زیست‌پذیر شود و در عین‌حال با در نظرگرفتن اقدامات فراوظیفه‌ای خود، شرایط کاری سالم و امنی را برای کارکنان به عنوان مهمترین سرمایه سازمان فراهم نمایند.

بر همین اساس و در جهت تحقق اهداف و برنامه‌ سازمانی، رسالت و مأموریت مرکز ارتباطات و امور بین‌الملل شهرداری تهران، ایجاد و تعمیق تعامل دوسویه مدیریت شهری و شهروندان، ارتقای اعتماد عمومی به مجموعه شهرداری، بسترسازی لازم جهت انعکاسی دقیق، شفاف و به‌موقع برنامه‌ها و عملکرد شهرداری تهران، تعریف و ریل‌گذاری شده‌است.

همچنین در راستای سیاست خارجی جمهوری اسلامی، توجه به ظرفیت‌های نوین و مؤثر دیپلماسی شهری و بهره‌مندی از فرصت عضویت تهران در مجامع و سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای در دستور کار حوزه بین‌الملل مرکز قرارگرفته است.

1. لازم به ذکر است طهران در ابتدای تشکیل بلدیه به چندین برزن (محله) تقسیم شده بود و مسئولیت اداره آن بخشها به افرادی که برزنچی نامیده میشدند سپرده شده بود.

2. بلدیه در لغتنامه دهخدا این چنین تعریف شده است: «مؤسسه‌ای در هر شهر که به کار نظافت و خوبی آب ونان و چراغ و سوخت و خواربار و صحت نظر دارد» . این تعریف دهخدا موید آن است که شهرداری در آغاز صرفا به امور خدماتی می پرداخت.

گزارش خطا